Aan het begin van een conferentie die een collega en ik voor een groot MT van een ingenieursbureau organiseerden inventariseerden wij hun hoop en vrees omtrent de onderlinge samenwerking tijdens het vervolg van deze conferentie. Tijdens de intake die we eerder met de groep hadden, hoorden we dat hun vergaderingen buitengewoon onproductief en frustrerend waren. De directeur van de club zag dan ook op tegen de conferentie, maar was wel blij tijdelijk ontslagen te zijn van het voorzitterschap. Vanuit ieders ervaring met onvruchtbare gedragspatronen in deze groep en de daarmee samenhangende negatieve fantasieën over het verloop van deze conferentie konden ze tijdens de inventarisatie van hoop en vrees heel wat kennis spuien. De inventarisatie leverde namelijk een flap op met een imposante lijst met verlangens en zorgen die we aan de muur hingen. Deze flap met gewenste en gevreesde manieren van samenwerken bood de gelegenheid om het proces tijdens het vervolg bespreekbaar te maken.
Toen vervolgens die samenwerking productief en inspirerend verliep, was de voorzitter ervan overtuigd z’n (natuurwetenschappelijke) les geleerd te hebben en te begrijpen hoe hij de groep ook na de conferentie productief kon laten samenwerken. Later hoorden we namelijk dat hij bij iedere volgende vergadering de lijst met geïnventariseerde ‘spelregels’ op de muur projecteerde. Ondanks het feit dat het gewenst resultaat uit bleef, heeft hij het vele vergaderingen volgehouden om daarna te concluderen dat de ‘spelregels’ toch niet de juiste bleken te zijn.
Het geloof dat we met onderzoek tot de juiste voorschriften voor een organisatie of overleg kunnen komen is hardnekkig. Maar het is zeer de vraag of er wel een juiste lijst met ‘spelregels’ bestaat.
Wellicht is de zoektocht veel belangrijker dan de kennis die het onderzoek oplevert. Bion zei hierover: ‘Ik beschouw alles wat ik weet als overgangstheorie, dat wil zeggen als theorie op weg naar kennis, maar niet als kennis. Het is een pauze, een rustplaats waar ik tijdelijk vrij kan zijn en mij van mijn toestand bewust kan zijn; hoe onzeker die ook moge zijn’.
Ik heb het dan over een zoektocht naar het onderkennen van gedachten en gevoelens die we in een specifieke situatie ervaren. Dat zijn de gedachten en gevoelens die aan ons handelen ten grondslag liggen. In bovengenoemde casus was dat de zoektocht van de groep om bij aanvang de hoop en vrees die men op dat moment over de conferentie had met elkaar te delen. En de zoektocht daarna om – met gebruik van de flap – onder woorden te brengen welke ervaringen men op dát moment met de samenwerking had.
Verandering komt tot stand door te zijn wie we zijn; niet door te worden wie we willen zijn. We hebben vaste grond onder onze voeten nodig om te kunnen springen en kunnen pas iets verlaten als we er geweest zijn. Dan zijn we geholpen met modellen die ons in staat stellen ons beeld van de situatie en wat we daarbij ervaren onder woorden te brengen. Dat is heel wat anders dan een lijst met spelregels die voorschrijft hoe je moet handelen.
Maar het delen van datgene wat we in het moment ervaren roept spanning op. Spanning die we geneigd zijn te vermijden. Dan praten we liever over ervaringen uit het verleden door ons bijvoorbeeld te beroepen op ‘evidence-based practice’. Of we gebruiken gestandaardiseerde vragenlijsten als prestatiebeoordelingsmethodiek; in wezen om het lastige gesprek níet te hoeven voeren. Een andere gekende manier om niet in het moment te hoeven zijn is om afspraken over de toekomst te maken, nog voordat we de actuele situatie onder woorden hebben gebracht.
Het is de zoektocht (niet de vondst) die transformatieve kracht heeft en daarmee tot gedragsverandering leidt. De zoektocht waarin we onderzoeken wat de situatie op dat moment in ons oproept. Dat vraagt om iets anders dan het veroordelen van de situatie door deze als probleem te kwalificeren en direct op te willen lossen. Dat vraagt om het onderkennen van vluchtgedrag en om het verdragen van de spanning die het delen van actuele ervaringen nu eenmaal met zich meebrengt.
Wil jij je professionaliseren in het delen van je actuele ervaringen en het vergroten van de transformatieve kracht van de groepen waar je mee werkt? Oriënteer je dan op de EROM training en het Professioneel Ontwikkelings Programma van IOD.
https://www.iod.nl/de-onderstroom-boven
Gepubliceerd op 10 januari 2023
Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.
naar boven