Jeroen noteert op een flipover dat Karel de afdeling onderhoud ziet als de grootste veroorzaker van kwaliteitsverlies. “Hoe zie jij dat, Willem?” “Volgens mij ligt het aan de nieuwe grondstoffen waar we nu mee werken!” “Ik vind de slechte shiftoverdracht de grootste boosdoener”, zegt de derde ploegbaas Piet. Dan pakt Jeroen zijn rol als coördinator op en concludeert: “Dus jij, Piet ziet de oorzaak eerder bij onszelf liggen dan buiten productie?” “Je moet wel opschrijven wat ik je zojuist vertel”, reageert Piet bits.
Tijdens dit inventariserende rondje dat Jeroen langs zijn ploegbazen maakt valt mij op dat geen van de ploegbazen naar elkaar luistert. Als Karel z’n verhaal vertelt, zit Willem z’n mail te lezen, gaat Piet naar het toilet en zijn de overige twee met elkaar in gesprek. Daarna herhaalt zich dit gedragspatroon.
Ik word hier bij gehaald omdat er grote kritiek op het functioneren van Jeroen is. En dat valt op, omdat hij al de vierde coördinator is die dreigt af te branden. De één werd autoritair optreden verweten, de ander te veel verboden en geboden. Allen moesten op een gegeven moment het veld ruimen, omdat de ploegbazen zich collectief tegen hen verzetten. En dat dreigt nu bij Jeroen ook te gebeuren.
In zo´n situatie wordt alle energie gestoken in het vermijden van conflicten tussen gelijken. En die conflicten liggen hier op de loer, omdat de ploegen sterk van elkaar afhankelijk zijn. Zo heeft de ene ploeg een probleem als de andere ploeg de gereedschappen niet opruimt, of als deze onderhoud te laat informeert, of … En dat in een sfeer van competitie, waarbij ‘de ploeg die op is, natuurlijk altijd de beste ploeg is!’ Om in zo’n situatie te overleven projecteren we de onderlinge spanning op een relatieve buitenstaander. We maken deze tot externe vijand of zondebok en verzekeren ons daarmee van de nodige onderlinge cohesie.
Bewustzijn creëren van deze destructieve in- en uitsluitingsmechanismen is een eerste vereiste. Inzien dat de groep onbewust geneigd is het contact tussen de ploegbazen te vermijden en in een ‘wielstructuur’ de coördinator tussen hen in te zetten. Het verstandelijk begrijpen van dit mechanisme en de destructieve werking ervan kan eigenlijk pas echt plaats vinden als gevoelens van schuld en schaamte ook worden onderkend en uitgesproken.
Dit bewustzijn moet helpen nieuwe werkafspraken te maken waardoor conflicten tussen gelijken directer worden aangegaan. In ons geval waren dat de volgende afspraken:
- ploegbazen en coördinator komen vaker bij elkaar en afzeggen wordt niet geaccepteerd
- de taak van de coördinator (die een andere functienaam kreeg) verandert van ‘coördineren’ naar ‘zorgen dat deze activiteit door het collectief zo goed mogelijk wordt ingevuld’. Daarmee kwam de coördinator niet meer tussen de ploegbazen in te staan, maar stimuleerde hij hen zich onderling uit te spreken. Zo werd hier besloten dat iedere ploegbaas verantwoordelijk werd voor kwaliteitsverbetering van één van de machines, waarmee ieder een coördinerende taak op zich nam.
Zulke nieuwe werkafspraken maken het opdoen van nieuwe ervaringen met het op vreedzame wijze omgaan met conflict mogelijk. Daardoor kan men ervaren dat de angst die daarover leeft niet reëel is, met een toename van het vertrouwen er onderling uit te kunnen komen als gevolg.
In het mooie boek ´De kunst van het vreedzaam vechten´ hebben Hans Achterhuis en Nico Koning het over modernisering als het afbreken van verticale ordeningssystemen en het opdoen van ervaring met allerlei horizontale ordeningssystemen. Een perspectief dat overeenkomt met mijn ervaring in organisaties dat (verticale) conflicten tussen hiërarchische niveaus veelal pas een blijvende oplossing krijgen, als (horizontale) conflicten binnen hiërarchische niveaus niet langer onderdrukt maar effectief gereguleerd worden.
Dat vraagt om een klimaat van onderhandelen, van samen afspraken maken en je daar tot nader orde aan houden. En niet langer wachten op orders van de baas, waar je je vervolgens – vooral in de wandelgangen – heftig tegen verzet.
Zie voor een beschrijving van een concreet project waarin de leden van een medische maatschap zich bekwaamden in de kunst van het vreedzaam vechten: 'Medische maatschap in de knel'.
Gepubliceerd op 11 april 2016
Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.
naar boven