Het bespreekbaar krijgen van de onderstroom

Als reactie op angsten over baanverlies tijdens een reorganisatie vertelt Chris, de pas aangestelde CEO van een multinational zijn directeuren tijdens een lunch het volgende verhaal: ”Een nieuwe CEO start in een organisatie en de vertrekkende leider geeft hem drie enveloppen met daarop 1, 2 en 3. De vertrekkende CEO zegt hem er – bij iedere crisis – één te openen. Als de eerste crisis aantreedt opent hij de eerste enveloppe en daarin staat: “Geef je voorganger de schuld”. De tweede crisis komt en hij opent de tweede enveloppe. Daarin staat: “Geef de omgeving de schuld”. En dan komt de derde crisis. Hij opent de derde enveloppe, waarin staat: “Maak drie enveloppen”.

Uit het boek ‘Finding a place to stand van Edwoard R. Shapiro (2020).

 

Fusies, overnames of reorganisaties roepen bij betrokkenen existentiële angsten op. Dat kan leiden tot defensief gedrag. Irrationeel gedrag waarvan de bron moeilijk besproken kan worden. Maar om weer rationeel te kunnen denken en handelen is het belangrijk die dieperliggende zorg bewust te worden.

 

Leiderschap betekent in dergelijke situaties het creëren van een veilige ruimte, waarin bewustzijn kan ontstaan over het defensieve gedrag en de dieperliggende zorg. In bovenstaande anekdote doet Chris dit door zelf reflectieve humor. Hij benoemt defensief gedrag dat een uiting is van angsten die op dát moment bij hemzelf en bij de anderen leven. Daarmee biedt hij een spiegel die de groep in staat stelt naar het eigen gedrag te kijken en de zorg die aan dit gedrag ten grondslag ligt met elkaar te bespreken. Dit zal zeker herkend worden als in de wandelgangen of in het formele overleg de buitenwacht de schuld al heeft gekregen van de verliesgevende situatie waar ze in beland zijn.

 

In het algemeen denk ik bij het bespreekbaar krijgen van de onderstroom aan de volgende acties:

1. Benoem het defensieve gedrag van de groep waar je onderdeel van uit maakt
2. Deel je eigen ervaring als lid van deze groep
3. Interpreteer deze eigen ervaring als een stem IN de groep, die wellicht ook een stem VAN de groep is. Oftewel, deel je hypothese over de dieperliggende zorg / de onderstroom in de groep.

Dat kan als volgt in beeld gebracht worden:

                                                                 

 

Hier staan de twee buitenste cirkels voor datgene wat zichtbare gedaan of gezegd wordt en de twee binnenste cirkels voor datgene wat gedacht en gevoeld wordt en dus aan het zichtbare gedrag ten grondslag ligt.

 

Met deze anekdote neemt Chris eigenlijk de eerste twee stappen en effent daarmee ook de weg voor een gesprek over de derde stap:

1. Hij wijst de groep op de neiging die men heeft om de buitenwacht de schuld te geven van de verliesgevende situatie waar ze in beland zijn
2. Hij deelt met hen zijn angst om uiteindelijk zelf als zondebok aangewezen te worden
3. Dat zou de gelegenheid kunnen bieden hen te vragen of hij de enige is die een dergelijke angst heeft.

 

Ben je geïnteresseerd in de onderstroom in groepen en hoe je die bespreekbaar kunt krijgen, bekijk dan de volgende twee video’s:

• Defensiemechanismen: psychodynamische mechanismen die aan irrationeel groepsgedrag ten grondslag liggen
• Defensief groepsgedrag: patronen van irrationeel groepsgedrag en hoe je die bespreekbaar kunt krijgen.

Uiteindelijk kun je pas echt iets over dit thema leren (vanuit ervaring) door deel te nemen aan de EROM training of aan het Professioneel Ontwikkelings Programma. Zij gaan (hopelijk) 8 maart van start gaan

Gepubliceerd op 5 januari 2021

---

Abonneer op de blog

Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.

Naam:
Organisatie:
E-mailadres:
	Verzenden