Professionaliseren: kennis & kunde

Ik heb een kennismakingsgesprek met Frans. Hij is zwaar teleurgesteld in de toegevoegde waarde van een eerder ontwikkeltraject en is – vanuit die ervaring - sceptisch over ieder voorstel dat ik doe. In dat vorige traject hebben z’n medewerkers de voorgeschreven stappen keurig gevolgd, maar de gouden bergen die beloofd waren bleven uit. Zijn conclusie: deze theorie werkt niet; laten we maar weer over gaan tot de orde van de dag. Zou IOD nu wel met een theorie komen die valide is???

 

Je nieuwe kennis eigen maken: hoe werkt dat eigenlijk? Ik onderscheid drie elementen:

 

1. Kennis instrumenteel toepassen. De geleerde kennis staat op de voorgrond. Zoals bij iedere toepassing van kennis richten we onze waarneming selectief. Dat biedt de veiligheid om met nieuw gedrag te experimenteren en nieuwe ervaringen op te doen. Maar het gevaar is dat het wel lijkt alsof de context er niet toe doet; alsof een zuivere toepassing altijd tot de juiste remedie leidt. Als je met een hamer hebt leren werken, zie je overal spijkers.

 

2. Kennis flexibel toepassen. Dan is belangrijk om met de geleerde kennis in de situatie te spelen. Niet langer doen alsof een passieve toepassing van deze kennis tot een verbetering zal leiden. Maar die kennis zó inzetten dat de klant in samenwerking met de professional zijn lokale waarheid zal ontdekken. Hier zijn we er op uit om kennis in betreffende klantensituatie z’n uiteindelijke vorm te geven.

 

3. Kennis samen ontdekken. Een klantensituatie ‘leeg’ ingaan; niet bij voorbaat met een specifieke theorie of model in het hoofd. Maar deze tijdens het klantencontact ontdekken. Dat kan alleen met de nodige kennis en ervaring diep in onze rugzak. Ervaringsleren is dán belangrijk, dat wil zeggen de ervaring die je in een situatie opdoet onderkennen, verwoorden en open staan voor anderen die dezelfde situatie anders hebben ervaren.

 

Je zou deze drieslag op kunnen vatten als fases in de ontwikkeling van een professional. De jonge professional die zich ontwikkelt door zich nieuwe kennis eigen te maken en de senior die al veel kennis en ervaring in z’n rugzak heeft en die steeds beter leert om lokale waarheden met een klant te ontwikkelen. Veel professionaliseringsprogramma’s leggen een zwaar accent op kennisoverdracht en zouden vanuit deze optiek dus vooral voor jonge professionals geschikt zijn.

 

Maar kennis passief toepassen leidt tot teleurstellingen, zoals díe van Frans hierboven. Professionele ontwikkeling van mensen die nog niet zo lang in hun vak werkzaam zijn, vindt alleen plaats als zij ook leren om hun handelen actief af te stemmen op de situatie. Ontwikkeling van hun vermogen om hun ervaringen te onderkennen, te verwoorden en in contact te blijven met anderen die een zelfde situatie anders ervaren, is ook voor hen cruciaal. In iedere fase van ontwikkeling gaat het dus zowel om het vergaren van kennis als om het leren van ervaringen.

 

Wat stimuleert of blokkeert in een professionaliseringsprogramma ervaringsleren?

• Modellen VAN de werkelijkheid of modellen VOOR de werkelijkheid? Modellen VAN de werkelijkheid zijn representaties van de werkelijkheid die als een sjabloon op de situatie worden gelegd om zo nauwkeurig mogelijk geïmplementeerd te worden. Impliciet wordt de relatie tussen de professional en diens klant hiermee ook vastgelegd: niets samen ontdekken, maar de klant zover krijgen dat deze de aanbevelingen zonder weerstand volgt. Modellen VOOR de werkelijkheid zijn modellen die de klant in staat stellen zich te realiseren hoe deze naar z’n eigen werksituatie kijkt. Dit leidt tot het samen ontdekken van ‘lokale werkelijkheden’, waar het eigenaarschap groot van is.

• VOORdenken of NAdenken? Met ‘VOORdenken’ bedoel ik het verschaffen van kennis die anderen voorschrijft hoe zij moeten handelen. Ofwel door te beschikken over deze kennis, ofwel door het inrichten van onderzoek dat tot deze kennis moet leiden. Hier gaat denken door de professional vooraf aan handelen door de klant. Met ‘NAdenken’ bedoel ik het – samen met de klant - reflecteren op diens werksituatie, zodat helder wordt hoe deze zijn werksituatie op dát moment ervaart. Hier wordt gedacht na (of tijdens) het handelen. Jezelf als instrument inzetten, de wet van de situatie volgen en ontvankelijk zijn voor datgene wat in het moment ontstaat behoren dan tot de uitdagingen.
• Kennis en kunde! Van een heilig vertrouwen dat de juiste theorie de ideale verbetering kan brengen, naar een relativering van dit vertrouwen. Een besef dat het beschikken over voldoende ‘kijkmodellen’ van belang is, maar het vermogen om een situatie leeg te betreden en jezelf als instrument in te zetten minstens zo relevant. Interesseert je dit onderwerp, lees dan het artikel 'Professionaliseren: kennis & kunde'

Wil je je verder professionaliseren door zowel je kennis als je kunde als veranderaar te ontwikkelen, laat je dan informeren over het Professioneel Ontwikkelings Programma van IOD. 

Gepubliceerd op 13 september 2021

---

Abonneer op de blog

Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.

Naam:
Organisatie:
E-mailadres:
	Verzenden