Vrijheid binnen grenzen

De 35^ste conferentie voor oud-deelnemers van het Professioneel Ontwikkelings Programma zal 21 – 24 september in Vilnius (Litouwen) plaatsvinden. Het thema dit jaar is ‘Vrijheid binnen grenzen’. Actueel, denkend aan de vluchtelingenproblematiek, de discussie over vrij te bereizen Schengenzone, bewaking van de Europese buitengrenzen, de vraag of de EU die problemen nog wel aan kan en het internationaal terrorisme dat met Parijs, Brussel en Stockholm steeds klemmender wordt. Niet voor niets was het thema van de Maand van de Filosofie in 2016 ‘Over de Grens’ en het essay dat Paul Scheffer hiervoor schreef ‘De vrijheid van de grens’.

 

Iedere ruimte bestaat bij de gratie van z’n grens. Zonder een gemeenschappelijke Europese grens, is het idee van een gedeeld Europees burgerschap moeilijk voorstelbaar. Volgens Hegel is iets alleen wat het is binnen zijn grens en door zijn grens. We zijn pas wat we zijn oog in oog met wat we niet zijn, met datgene waarvan we verschillen. En op het moment dat we een uitspraak doen over wat we zijn, hebben we een grens te managen met datgene wat we niet zijn.

 

Een grens is dan een middel om een verschil te reguleren. Denk aan afspraken over het aantal vluchtelingen dat wordt toegelaten, het soort vluchtelingen dat welkom is, etc. Het is een middel om contact met het andere mogelijk te maken en tegelijk om identiteitsverlies te voorkomen. Met zo’n grens bedoelen we dus niet een muur of een hek die bedoeld is om het contact te blokkeren. Al kan het gaan om contact met een cultuur waarin anders aangekeken wordt tegen eerwraak, kinderarbeid, kind huwelijken, doodstraf, slavernij of boerka.

 

Grensmanagement roept spanning op, want we willen voldoen aan de tegenstrijdige wens van zowel het behouden van je eigen identiteit, als het contact willen maken met het andere. Voorbij de valse tegenstelling van egoïsme of altruïsme. Als dit existentieel dilemma te veel spanning oproept, schiet een gemeenschap in uitersten:

• Grensverharding aan de ene kant: protectionistische maatregelen om geen enkele vreemdeling binnen te laten. Denk aan het beleid van veel Oost-Europese landen. Maar ook een beleid dat er op gericht is om de eigen inwoners niet naar buiten te laten is een vorm van grensverharding. Dat vindt plaats in landen met een totalitair regime, zoals Eritrea of Noord Korea. In beide situaties wordt het grensmanagement gestaakt en wordt de grens een muur, die het contact blokkeert.
• Grensvervaging is het andere verdedigingsmechanisme, waarmee we  pogen aan de spanning van het helse dilemma te ontkomen. Dan wordt gedaan alsof de eigenheid van de groep er niet toe doet. Maar doen alsof er geen grens te managen is, kan wel eens buitengewoon ineffectief zijn. Zo zou een gebrek aan regulering van Europese buitengrenzen wel eens tot herleving van Europese binnengrenzen kunnen leiden.

Grensmanagement dus als lastige opgave om Europese vrijheden, zoals tolerantie, vrijheid van handelen en van meningsuiting in relatie tot een dynamische buitenwereld verder te ontwikkelen. Verschillen reguleren gaat uiteindelijk om mensen die op de grens staan en het vermogen hebben om te gaan met de spanning die deze plek met zich mee brengt. Lees daarover meer in de blog 'Groepen op elkaar afstemmen als je er tussenin staat'.

 

 

Zoals alle vorige jaren zal ook dit jaar de Alumni Bijeenkomst gehouden worden op een plek die met het thema verbonden is. Lokale omstandigheden en contacten zullen ons helpen het thema ‘Vrijheid binnen grenzen’ te verdiepen en te verbinden met ons eigen (werk-)leven. Dit jaar dus Litouwen, een land dat eerder onderdeel van de Sovjet Unie was en thans van de Europese Unie; een plek waar we de spanning op een grensgebied zullen ervaren.

Gepubliceerd op 18 april 2017

---

Abonneer op de blog

Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.

Naam:
Organisatie:
E-mailadres:
	Verzenden