Vijf jaar geleden heb ik een hartinfarct gehad. Daardoor let ik nu wat meer op mijn conditie. Toen ik na beperkte inspanning snel moe was en dat een tijdje aanhield, ging ik naar de huisdokter die mij naar de cardioloog verwees. Een onderzoek wees uit dat mijn situatie na de hartaanval onveranderd gebleven was; wel werd mij aangeraden een ICD (Implanteerbare Cardioverter Defibrillator) te laten implanteren. De verpleegkundige informeerde mij over de belasting hiervan en omdat ik dit niet gering vond, vroeg ik verder waarom mij dit geadviseerd werd; er was toch niets veranderd? De kans op een hartstilstand zou voor mij 15% hoger zijn. Mijn vraag: ‘15% hoger dan wat?’ kon zij niet beantwoorden. Terug naar de cardioloog, die niet veel tijd voor mij had, stelde ik dezelfde vraag. Wellicht wat in de hoek gedreven, reageerde hij met stemverheffing, defensief en veelzeggend: ‘Zeg, weet wel, dat IK hier niets extra’s mee verdien!’.
Eén van de spanningsvelden in een ziekenhuis is dat gedrag zowel medisch- als economisch wenselijk moet zijn. Dergelijke eisen roepen spanning op als ze moeilijk verzoenbaar zijn. Als die spanning té hoog wordt, vermijden we deze door ons gedrag vooral op één van die eisen af te stemmen. Ik had de indruk dat dat hier gaande was. Toen ik later hoorde welk financieel belang een ziekenhuis had om ICD’s te kunnen blijven implanteren werd mijn argwaan groter. Helemaal toen ik hoorde dat de intensive care afdeling van deze cardiologieafdeling z’n patiënten structureel langer vasthield dan nodig, vanwege de hogere vergoeding van de verzekeraar.
In ziekenhuizen moet men natuurlijk op veel meer borden tegelijk schaken. Zo moeten diegenen die in een academische ziekenhuis werken keuzes maken die passen bij de eigenheid van dergelijke instellingen: optimalisering van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs. Voor iemand die primair voor patiënten zorgt valt het niet mee ook het belang van onderzoek en onderwijs na te streven.
Een ander voorbeeld: iedere individuele zorgverlener zal empathie en professionele afstand moeten combineren in zijn opstelling naar patiënten. Maar – omdat de combinatie spanning oproept – krijgt één van beide regelmatig de voorkeur.
Perverse prikkels binnen en tussen organisaties kunnen het individuen – zoals mijn cardioloog en de medisch manager die hem aanstuurt – nog eens extra lastig maken om te blijven handelen vanuit meerdere waarden.
Iedere activiteit die we verrichten brengt het omgaan met spanningen met zich mee; dat is niet alleen voorbehouden aan ziekenhuizen. Of het nu gaat om de taak van een management team, een projectgroep, een afdeling of een hele organisatie. Steeds zullen keuzes gemaakt moeten worden met afwegingen die spanning oproepen. Zo zullen de belangen van het hoofdkantoor lang niet op alle terreinen overeenkomen met die van afzonderlijke afdelingen. En toch zijn beide cruciaal om het goed te doen. Net zo is het perspectief van diegenen die uitvoerend werk verrichten anders dan van hen die zich meer voor de lange termijn ontwikkeling verantwoordelijk voelen. Dit zijn algemene voorbeelden. De strategische spanningsvelden van een specifieke organisatie zijn minder eenvoudig te benoemen.
Strategische spanningsvelden hebben de neiging betrokkenen in meerdere fracties op te breken. Fracties, die elkaar bestrijden om op die manier tijdelijk ontlast te zijn van het tegelijkertijd moeten voldoen aan eisen die met elkaar conflicteren. Maar de prijs hiervoor is hoog: onderpresteren en onbevredigende keuzes, omdat een goede afweging van meerdere eisen niet gemaakt kan worden.
Verder zijn strategische spanningsvelden zichtbaar als een patroon van een hologram: op ieder niveau in een organisatie heeft men er mee te maken; al herkent men dat niet direct van elkaar. En – zoals onze casus aangeeft – kan je er als klant ook mee geconfronteerd worden.
Zie voor een concrete projectbeschrijving over een strategisch spanningsveld van een overheidsdirectie: ‘Twee fracties in een MT: handhaven of opvoeden?’
En wat te doen met deze strategische spanningsvelden?
In mijn volgende blog ga ik verder in op deze 'Plekken, waar we de spanning verbonden aan ons werk kunnen bespreken'.
Gepubliceerd op 10 december 2015
Wilt u een automatische e-mail ontvangen als er een nieuwe blog wordt toegevoegd? Vul hieronder uw gegevens in.
naar boven